Powołanie Izby Rzemieślniczej w Warszawie odbyło się 29 października 1929

Powołanie Izby Rzemieślniczej w Warszawie odbyło się 29 października 1929 roku w obecności Prezydenta m.st. Warszawy inż. Zygmunta Słomińskiego. Na pierwszym posiedzeniu w dniu 29 października 1929 r. w wyniku głosowania wybrano Prezydenta Izby i Zarząd.

Pomimo, iż swoją działalność Izba Rzemieślnicza w Warszawie rozpoczęła 29 października 1929 r., jej oficjalne otwarcie nastąpiło dopiero 4 maja 1930 r. Była to imponująca uroczystość, w której wzięły udział olbrzymie rzesze rzemieślników rzemiosła warszawskiego.

Cyt.: „... Historyczny dzień rzemiosła stołecznego. Dnia 4 maja 1930 r. nastąpiło otwarcie Izby Rzemieślniczej w Warszawie jednoczącej 54 cechów chrześcijańskich i odpowiednią ilość żydowskich. Izba powstała na podstawie nowej ustawy przemysłowej regulującej m.in. także sprawę organizacji rzemiosł. Kulminacyjnym punktem uroczystości, związanych z otwarciem tej Izby, był pochód cechów z Rynku na Starym Mieście do siedziby Izby, w którym wzięło udział 6.000 rzemieślników i delegatów z całej Polski.”

Rozwój Izby w pierwszej połowie XX wieku

Cyt.. Izba Rzemieślnicza w Warszawie zarządzeniem Pana Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 1 lutego 1932 r. przy zastosowaniu art. 191 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 7.VI.1927 r. o prawie przemysłowym oraz §28 statutu Izby, została z powodu złożenia mandatów przez znaczną liczbę jej członków rozwiązana i równocześnie został ustanowiony Tymczasowy Zarząd Izby z upoważnieniami przewidzianymi w statucie Izby dla Zebrań Izby...”

Zarząd Tymczasowy Izby został powołany 1 lutego 1932 r. i działał do 17 sierpnia 1934 r. to jest ponad dwa i pół roku.

W „Monitorze Polskim” z dnia 13 lutego 1934 r. ogłoszony został nowy statut Izby Rzemieślniczej w Warszawie z nadaniem Ministra Przemysłu i Handlu. Stosownie z postanowieniami nowego statutu w dniu 8 lipca 1934 r. odbyły się wybory do Izby.

Zadania Izby określone zostały następująco: współdziałanie z władzami państwowymi w sprawach popierania rozwoju rzemiosła poprzez udzielanie informacji i wydawanie opinii; rozważanie i przedstawianie władzom wniosków dotyczących interesów rzemiosła oraz przedkładanie rocznych sprawozdań o stanie rzemiosła, regulowanie spraw terminatorskich w myśl obowiązujących przepisów ustawowych i czuwanie nad przestrzeganiem; tworzenie egzaminacyjnych komisji czeladniczych oraz tworzenie egzaminacyjnych komisji mistrzowskich.

Ustawa gwarantowała ponadto Izbom prawo opiniowania ustaw przed wniesieniem ich do Sejmu oraz rozporządzeń z mocą ustawy.

Cechy zostały podporządkowane Izbom. Nadzór nad działalnością Izb sprawował Minister Przemysłu i Handlu.

Dla przeciwdziałania regresowi w rzemiośle, jaki pojawił się w 1932 r. Izby Rzemieślnicze, powołały działającą nieformalnie 40-osobową Radę Izb Rzemieślniczych, która na zorganizowanym w tym samym roku Zjeździe Delegatów Izb Rzemieślniczych postulowała m.in. o: stworzenie przymusu należenia do cechów, utworzenie Związku Izb Rzemieślniczych, powołanie instytucji zajmującej się badaniem problemów rzemiosła, podnoszenie poziomu szkolenia w rzemiośle.

W dniu 27 października 1933 r. Rozporządzeniem Prezydenta Ignacego Mościckiego o izbach rzemieślniczych i ich związku powołany został do życia Związek Izb Rzemieślniczych.

Po utracie przez Polskę niepodległości w 1939 r., po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy władze niemieckie odebrały izbie charakter samorządowy, zlikwidowano organy kolegialne i ustanowiono komisarycznego kierownika Izby. W marcu 1941 roku rozpoczęła się reorganizacja samorządu gospodarczego na wzór Rzeszy Niemieckiej.

Zarządzeniem z dnia 31 stycznia 1942 r. włączono Warszawską Izbę Rzemieślniczą do grupy rzemiosła wchodzącego w skład grupy głównej gospodarki przemysłowej dla dystryktu warszawskiego. Warszawska Izba Rzemieślnicza sprawowała opiekę i nadzór nad cechami „aryjskimi” (chrześcijańskimi) w Warszawie i na całym obszarze dystryktu warszawskiego. Kierownictwo niemieckie dążyło do tego, aby z cechów i pracowników Izby stworzyć aparat realizujący politykę okupanta. Rozpoczęło się na szeroką skalę szykanowanie rzemiosła, zamykanie warsztatów, wywożenie rzemieślników do Niemiec, narzucanie robót dla wojska, zabieranie historycznych dokumentów, pamiątek cechowych, sprzedawanie placów i domów stanowiących własność cechów.

Lawirując wśród szeregu trudności, pracownikom Izby i cechowym działaczom udało się, w dużej mierze zachować stan posiadania rzemiosła warszawskiego aż do powstania Warszawskiego.

Okres powojenny dla polskiego rzemiosła okazał się czasem reaktywowania organizacji rzemieślniczych. W lutym 1945 r. nie czekając na zatwierdzenie Ministra Przemysłu wznowiona została działalność Warszawskiej Izby Rzemieślniczej i powołany nowy Zarząd. Biorąc pod uwagę wcześniejszy stan prawy, izba mogła działać tylko na terenie m.st. Warszawy, jednak Minister Przemysłu pismem z dnia 5 marca 1945 r. skierowanym do Urzędu Wojewódzkiego Warszawskiego polecił Izbie Warszawskiej objąć swoim zasięgiem działania zarówno m.st. Warszawy, jak i woj. warszawskie i tak już pozostało do 1973 r.

Pierwszym zadaniem nowej Izby było odbudowanie podstawowych organizacji rzemieślniczych i spowodowanie, aby jak najszybciej zaczęły działać warsztaty rzemieślnicze. Izba powołała komitety organizacyjne poszczególnych cechów, a te stopniowo usamodzielniły się i zaczęły działać.

Działalność Warszawskiej Izby Rzemieślniczej w pierwszych latach powojennych daleko wybiegała poza zatwierdzony statut. Powierzono jej wiele nowych zadań, a między innymi, sprawę zawierania umów zbiorowych, tak ważnych wówczas dla rzemiosła. Izba zajmowała się także sprawami kwaterunkowymi, kredytami, ustalaniem cen, ewidencją strat materialnych rzemiosła na skutek wojny, lustracją warsztatów rzemieślniczych i ujawnianiem nielegalnych rzemieślników, organizowaniem komisji egzaminacyjnych i nadzorowaniem prowadzonych przez nie egzaminów kwalifikacyjnych, wymianą dyplomów, świadectw i dyplomów wydawanych przez okupanta, nadzorem nad szkoleniem uczniów, udzielaniem pomocy Instytutowi Naukowemu rzemiosła i jego oddziałom w terenie w szkoleniu i doskonaleniu zawodowym rzemieślników oraz wykonywaniem szeregu prac wynikających ze współpracy z jednostkami administracji państwowej i gospodarczej. Izba pomagała także w akcji przesiedleńczej na tak zwane wówczas „Ziemie odzyskane” tym rzemieślnikom, którzy potracili swoje zakłady w Warszawie i nie znajdowali pracy.

Duże znaczenie dla działalności gospodarczej rzemiosła miała powołana w 1946 r. Rzemieślnicza Centrala Zaopatrzenia i Zbytu Spółka z o.o, którą w sierpniu 1948 r. pod naciskiem władz przekształcono w Centralę Spółdzielczo-Państwową będącą narzędziem uspołeczniania w sferze obrotu towarowego.

Podstawę prawną organizacji rzemiosła w pierwszych latach powojennych stanowiły: prawo przemysłowe z 1927 roku oraz ustawy z lipca 1938 roku i 1939 roku.

Dekret o częściowej nowelizacji prawa przemysłowego, który ukazał się w kwietniu 1948 roku wprowadził obowiązek należenia wszystkich rzemieślników do cechów. Poza przymusowymi organizacjami – cechami, dekret powołał do życia okręgowe związki cechów. Związki te łączące rzemieślników wszystkich zawodów, prowadzących zakłady na obszarze działania związku, były organizacjami terytorialnymi i stanowiły niejako ekspozyturę Izby Rzemieślniczej. Powstała więc rozbudowana i hierarchicznie powiązana z samorządem gospodarczym sieć organizacji cechowych Warszawy i woj. warszawskiego 

Rozwój Izby w drugiej połowie XX wieku

Pod koniec 1969 r. działo na terenie kraju 17 Izb Rzemieślniczych, w tym Izba Rzemieślnicza mst. Warszawy  oraz 424 cechy. 

W tym okresie narastał też konflikt pomiędzy samorządem rzemiosła i spółdzielczością rzemieślniczą, działająca w strukturach spółdzielczości (od 1961 r. Centralny Związek Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu).

Kolejnym przełomem był rok 1972, w którym to uchwalona zastała ustawa o wykonywaniu i organizacji rzemiosła. Od tego momentu m.in. dotychczasowy Związek Izb Rzemieślniczych i Centralny Związek Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu przestały istnieć i powołano w ich miejsce jedną organizację - Centralny Związek Rzemiosła Polskiego.

We wrześniu 1982 r. Sejm uchwalił ustawę o wykonaniu i organizacji rzemiosła, obowiązującą od 1988 roku, kiedy to – wraz z „planem Balcerowicza” weszła w życie ustawa  o działalności gospodarczej, znosząca m.in. obowiązek zrzeszania się oraz wymóg kwalifikacji zawodowych.

Od przełomu 1989/90 roku rozpoczął się gwałtowny regres w rzemiośle. Spadła gwałtownie ilość członków organizacji rzemieślniczych (cechów i spółdzielni rzemieślniczych) oraz spadło zatrudnienie w rzemiośle. Nie zmieniła się jedynie ilość cechów oraz izb rzemieślniczych, których aktywność wyniku zmian systemu polityczno-gospodarczego w Polsce zwiększyła się we wszystkich obszarach gospodarczych i społecznych.

Izba Rzemieślnicza i Przedsiębiorczości w Warszawie przestała być ogniwem pośredniczącym między władzą a swoimi członkami, realizująca decyzję tych organów w rzemiośle. Stała się organizacją reprezentująca rzemiosło, małe i średnie przedsiębiorstwa a jej misją stała się ochrona praw i interesów przedsiębiorców wobec organów władzy i administracji publicznej oraz udzielanie pomocy instruktażowo-doradczej właścicielom zakładów i pracownikom organizacji zrzeszonych a także podnoszenie kwalifikacji zawodowych, organizowanie szkoleń i przeprowadzanie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich.